Nova Evropa

odreći lako svoga plemenskoga naziva ili provincijalnoga imena u korist općenitoša, A k tomu su, na ovaj način, Jugosloveni dobili slavne pretke, koji su.tako slavno ratovali proti Rimljana, i ilirska Teuta postala je nekom: jugoslovenskom Libušom, i junakinjom prve narodne drame Dimitrija Demetra, · 2

Ilirsko. se ime, medjutim, nije svuda primilo i odomaćilo, naročito ne kod Srba, a bilo je već 1843 zabranjeno, poglavito iz razloga da bi se ugodilo Turskoj i Madžarima, Njegovim naslednikom postalo је me jugoslovensko, s kojim se susrećemo već i kod Iliraca, no koje je najviše podigao biskup Štrosmajer svojim. radom, i poimence ufemeljenjem Jugoslovenske Akademije,

Kad je reč o humanizmu, ne treba zaboraviti na reformaciju, Da lije ona što učinila za zbliženje Jugoslovena? Vrlo mnogo. Još 1550, izdao je emigrant Primuš Trubar u Tibingenu anonimno prve slovenačke knjige (Katechismus i Abecedarium), s pomoću klasičnoga Шојоба Matije Grbića (Garbitius), Hrvata iz Istre, prvoga izdavača Hesiodovih »Erga kai hemerai«, i Mihajla Tifermusa, Slovenca iz Štajerske, uzgajatelja i savetnika vojvode Krištofa Virtemberškog, пагаупоб protivnika Habsburgovaca i glave protestantizma u Južnoj Nemačkoj. Za kratko vreme, do 1595, imali su Slovenci već celu versku književnost, i prvu gramatiku, Ta literatura bila je izričito namenjena i Hrvatima, Medju protestantskim slovenskim piscima nalazimo takodjer Hrvata, na primer Jurja Juričića iz Vinodola u hrvatskom Primorju, Primer Slovenaca delovao je uopće na Hrvate, Ivan Ungnad, baron od Sonecka, bivši zemaljski poglavica. u Štajerskoj i vojni zapovednik u Hrvatskoj, posvetio je kao emigrant kod vojvode Krištofa poslednje godine svoga života ideji, da prikladnim Кпрбата predobije Jugoslovene za jevandjelje, U Urahu, kraj Tibingena, uredio je jugoslovensku tiskaru i zavod za prevodjenje, gde su se изКкаје knjige glagolskim, ćirilskim, i latinskim pismom, nekoliko slovenskih, ali najviše srpsko-hrvatskih, od 1560 do 1565, Glavnu upravu је imao iz početka Primuš Trubar, koji je pisao i nemačke predgovore, kulturno-istoriski vrlo zanimljive, iz kojih se vidi da su Nemci 16, veka bili o Jugoslovenima bolje obavešteni nego Nemci 20, veka, Kasnije su tu radili kao glavni prevadjači Stepan Konzul iz Istre i Antun Dalmatin sasma samostalno, Taj biblijski i misijonarski zavod, prvi te vrste u Nemačkoj, podupirali su i Maksimilijan, kralj češki, pa nemački knezovi i slobodni gradovi, ali najviše žrtvovao je sam Ungnad od svoga imetka, Iz svih izjava vidimo, da su jugoslovenski protestanti svoje knjige namenjivali svim južnim Slovenima sve do Carigrada, nesamo katoličkim i pravoslavnim hrišćanima, nego i Turcima, t, j. muhamedanskim Slovenima, koje su hteli jevandjelskom rečju obratiti, U smislu jevandjelskoga učenja pisali su narodnim govorom, premda se sveštenici glagoljaši nisu mogli sasma otresti crkvenog slovenskog jezika, Svoj jezik nazivali su ti Hrvati »hrvacki«, nemački »crobatisch«, koji se piše »mit zweyerley crobatischen Geschrilften, namlich mit Glagola und Cirulitza«, ali se često i ćirilica naziva jezikom {eyrulische

85