Opuscules et fragments inédits de Leibniz : extraits des manuscrits de la Bibliothèque royale de Hanovre

ELEMENTA CALCULI 53

genere et differentia. Exempli causa} Notio auri et notio metalli differunt ut pars et totum; nam in notione auri continetur notio metalli et aliquid præterea, exempli causa << notio > ponderosissimi inter metalla. Itaque notio auri est major notione metalli.

(12) In scholis aliter loquuntur, non notiones spectando, sed exempla notionibus. universalibus subjecta. Itaque metallum dicunt esse latius auro, nam plures continet species quam aurum; jet si individua auri ab una parte et individua metalli ab altera parte numerare vellemus, utique plura essent hæc illis, imo illa in his continerentur ut pars in toto. Et hac quidem observatione adhibita, et characteribus accommodatis possent omnes regulæ Logicæ a nobis demonstrari alio nonnihil calculo quam hoc loco fiet; tantum quadam calculi nostri inversione *. Verum malui spectare notiones universales sive ideas earumque compositiones, quia ab individuorum existentia non pendent. laque} dico aurum majus metallo, quia plura requiruntur ad notionem auri quam metalli, et majus opus est aurum producere quam metallum qualecunque. Nostræ itaque et scholarum phrases hoc loco non quidem contradicunt sibi, distinguendæ sunt tamen diligenter. Cæterum in loquendi modis nihil à me sine quadam ratione atque utilitate innovari, patebit consideranti.

(x3) Si neuter terminorum in altero continetur, appellantur Disparata, et tunc rursus ut dixi vel aliquid commune habent, vel toto genere differunt. Aliquid commune habent, qui sub eodem sunt genere, quas posses Dicere Conspecies, ut Homo et brutum, animalis conceptum habent communem. Aurum et Argentum metalli, Aurum et Vitriolum < commurem habent conceptum > mineralis. Unde patet etiam plus minusve commune habere duos terminos, prout genus earum * minus magisque remotum est. Nam si genus sit valde remotum, tunc exiguum etiam erit in quo symbolizent species. Et si genus erit remotissimum, exempli gratia [substantia] aliquas res dicemus esse Heterogeneas seu toto genere differre, ut Corpus et Spiritum : non quod nihil illis commune sit, saltem enim ambo sunt substantiæ, sed quod hoc genus | commune sit valde remotum. Unde patet quid Heterogeneum dicendum sit vel non, à comparatione pendere. Nobis verd in calculo sufficit duas res nullas ex

1. Ici Leibniz définit le point de vue de l'extension comme étant celui de l'École. 2. Sic. Leibniz avait d’abord écrit species au lieu de terminos.

Parz:, V, 8,b,r0o.

10 VErso.